Pejzaż dźwiękowy jako granica.
O akustycznych barierach, teatrze dla zwierząt i Simonie Kossak

 Gdzie leżą granice między tym co ludzkie a światem zwierzęcym? Jaką rolę odgrywa w tym kontekście dźwięk i skomponowany pejzaż dźwiękowy? Czym jest pejzaż dźwiękowy jako forma stworzona z myślą o zwierzęciu jako odbiorcy? W tym eseju punktem wyjścia do próby zaadresowania powyższych pytań jest urządzenie o tajemniczo brzmiącej nazwie UOZ1, czyli Urządzenie Ochrony Zwierząt. Jest to system głośników rozmieszczanych wzdłuż torów kolejowych w celu generowania bariery dźwiękowej odstraszającej zwierzęta leśne. Chroniąc je przed kolizją z nadjeżdżającym pociągiem, ten graniczny pejzaż dźwiękowy jednocześnie zabezpiecza infrastrukturę i interes człowieka. Dźwięk staje się medium jednocześnie uwypuklającym granice między światem ludzkim i zwierzęcym, jak i je rozmywającym. Projekt jest również powodem do dyskusji na temat działalności zmarłej 14 lat temu profesor Simony Kossak. To jej badania i lata spędzone w Puszczy Białowieskiej, gdzie poświęciła się pracy nad zrozumieniem psychologii dzikich zwierząt, przyczyniły się do opracowania tzw. „atrapy bodźców kluczowych”, czyli sekwencji alarmująco-informacyjnych sygnałów dźwiękowych inspirowanych naturą i wykorzystanych w UOZ1. Ten wątek działalności prof. Kossak pozwala nam uznać jej pracę jako nie tylko pionierską w dziedzinie akustyki ekologicznej w tej części świata, ale również sugeruje konieczność przemyślenia koncepcji pejzażu dźwiękowego w kontekście rosnącej potrzeby kontestacji idei granicy między kulturą człowieka a naturą.

Podziękowania

Słowa podziękowania za rozmowę i materiały dotyczące urządzenia UOZ1 dla pana prezesa Marka Stolarskiego i pani Doroty Bartoszek-Majewskiej z przedsiębiorstwa NEEL Sp. z o.o., które jest producentem urządzenia. Podziękowania dla Girilala Baarsa za twórczą interpretację odgłosów natury. Wyrazy wdzięczności dla Petera Cusacka za udostępnienie autorskich nagrań terenowych z terenów Puszczy Białowieskiej. Dziękuję panu redaktorowi Grzegorzowi Kazberukowi z TVP za pomoc w zlokalizowaniu i dotarciu do materiałów archiwalnych i opowiadań prof. Simony Kossak. Serdeczne podziękowania dla Macieja Kozłowskiego za korektę tekstu. Dziękuję również panu Wojciechowi Straszyńskiemu, redaktorowi naczelnemu Radia Białystok S.A. za udzielenie zgody na użycie fragmentów publikacji Dlaczego w trawie piszczy? Gawędy Simony Kossak.

Esej dedykuję babci, mamie i córce.

Bibliografia

Kamińska Anna, Simona. Opowieść o niezwyczajnym życiu Simony Kossak, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015.

Leszczyński Jerzy, Iwaniuk Jarosław, Dlaczego w trawie piszczy? Gawędy Simony Kossak, Polskie Radio Białystok, 2009–2010.

Schafer Murray R., Soundscape. Our sonic environment and the tuning of the world, VT: Destiny Books, Rochester, 1977.

Stolarski Marek, Akustyczne kolejowe systemy ochrony zwierząt, „Infrastruktura Transportu”, nr 3, 2011.

Żyłkowska Joanna, Dlaczego zwierzęta wpadają pod pociągi?, „Infrastruktura Transportu”, nr 4, 2011, 

Źródła internetowe:

King Gilbert, Where the Buffalo No Longer Roamed, smithsonianmag.com, 2012, www.smithsonianmag.com/history/where-the-buffalo-no-longer-roamed-3067904/, dostęp 28.06.2021.

The Whistle, promocyjny spot video Canadian Pacific (Kanadyjskiej Kolei Pacyficznej), www.youtube.com/watch?v=hnt6vI-uBb0, dostęp 21.05.2021.

Sonic Weapons being used on Protestors at Standing Rock- North Dakota Pipeline, www.youtube.com/watch?v=hyQTAFlTAi8, dostęp 20.05.2021.

Poza autorskimi nagraniami Petera Cusacka z Puszczy Białowieskiej wszelkie inne materiały dźwiękowe pochodzą z prywatnego archiwum nagrań terenowych autora eseju.