Czy ekologia dźwiękowa jest ekologiczna?
R. Murray Schafer kontra John Cage i greenwashingowe strategie dźwiękowe
Punktem wyjścia w moich rozważaniach jest porównanie ideowych postaw Raymonda Murraya Schafera, inicjatora ruchu ekologii akustycznej, i Johna Cage’a, kompozytora emancypującego ciszę w muzyce oraz słuchanie jako formę komponowania. Nawet jeśli w pierwszej chwili wydaje się nam, że koncepcje obu panów wiele łączy, to gdy sięgniemy głębiej do ich fundamentów metafizycznych, wyłania się z nich zupełnie odmienny ontologicznie obraz świata. Jakkolwiek wiele zawdzięczamy w zakresie ekologii dźwiękowej spuściźnie teoretycznej Schafera jako inicjatora całego ruchu myślenia o dźwięku w kategoriach ekologicznych, to jego teoria niepozbawiona jest niekonsekwencji i mankamentów. Uważam, że jego prace powinny zostać poddane krytycznej, zaktualizowanej do wyzwań współczesności analizie. W tej perspektywie chciałbym przyjrzeć się także aktualnym strategiom i narracjom związanym z ekologią dźwiękową, w tym praktykom greenwashingowym (tzw. ekościemie), oraz wskazać obszary, w których poprawa jakości akustycznej życia (ludzkiego i nieludzkiego) idzie w parze z rzeczywistą poprawą kondycji środowiska. Zadaję również pytanie, w jakim stopniu praktyki związane z poprawą otoczenia akustycznego usytuowane w gęsto powiązanych sieciach kapitału, technologii i polityki przekładają się na zmianę procesów degradacji Ziemi, a w jakim są już tylko audialnymi kronikami tych procesów? Przyglądam się także i wsłuchuję w krytyczne komentarze dotyczące ekologii dźwiękowej i opisuję ją w świetle prac ekokrytycznych, m.in. koncepcji ecology without nature Timothy’ego Mortona oraz praz z zakresu sound studies, m.in. Jonathana Sterne, Kyle Devine i Macka Hagooda.
Bibliografia
Altena Arie, BJ Nilsen: Ore, w: HEREAFTER. The Reader, red. Mirna Belina, Sonic Acts Press, s. 242–270, Amsterdam 2019.
Devine Kyle, Decomposed The Political Ecology of Music, Cambridge University Press, Cambridge 2019, s. 54–62, 124.
Hagood Mack, Hush Media and Sonic Self-Control, Duke University Press Books, Durham/London 2019.
Tenże, Quiet Comfort: Noise, Otherness, and the Mobile Production of Personal Space, „American Quarterly”, vol 63, no. 3, 2011, s. 573–89.
Kelman Ari, Rethinking the Soundscape: A Critical Genealogy of a Key Term in Sound Studies, „Senses and Society”, vol. 5, no. 2, 2010, s. 212–234..
Księga Koheleta 1:4 NBG, Koh 1,1–6,12.
Latour Bruno, Dajcie mi laboratorium a poruszę świat, tłum. Abriszewski Krzysztof, Afeltowicz Łukasz, „Teksty Drugie”, nr 1–2, 2009, s. 163–192.
Tenże, Nadzieja Pandory. Eseje o rzeczywistości w studiach nad nauką, tłum. Abriszewski Krzysztof, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2013.
Morton Timothy, Dark Ecology: For a Logic of Future Coexistence, Columbia University Press, New York 2016.
Pasek Anne, Low Carbon Research: Building a Greener and More Inclusive Academy, „Engaging Science, Technology, and Society”, vol. 6, 2020, s. 34–38.
Schafer R. Murray, The New Soundscape: A Handbook for the Modern Music Teacher, ON: Berandoi Music Limited, Scarborough, 1969, s. 3.
Tenże, Argentyński krajobraz dźwiękowy, tłum. A. Zielińska, „Monochord”, nr VIII–IX, 1995, s. 23–24.
Tenże, Ear cleaning, Berandol Music Limited, Toronto 1967.
Tenże, Muzyka środowiska, tłum. Gwizdalanka Danuta, „Res Facta”, nr 9, 1982, s. 302–303.
Tenże, The New Soundscape, Berandol Music Limited, Scarborough 1969.
Tenże, The Tuning of the World, Random House Inc, New York 1977.
Tenże, The Soundscape: Our Sonic Environment and the Tuning of the World, VT: Destiny Books, Rochester 1994.
Sterne Jonathan, Soundscape, Landscape, Escape, w: Soundscapes of the Urban Past: Staged Sound as Mediated Cultural Heritage, red. Bijsterveld Karin, Transcript Verlag, Bielefeld 2013, s. 181–194.
Tenże, The Audible Past: Cultural Origins of Sound Reproduction, Duke University Press, Durham 2003.
Zizek Slavoj, Nature and Its Discontents, „SubStance”, vol. 37, no. 3, 2008, s. 37–72.