Juan Arminandi
Mutacja klimatyczna / Climate Mutation

Marianna Lis

*** please scroll down for English version of the article ***

Juan Arminandi to młody muzyk z Kalimantanu (indonezyjskiej części wyspy Borneo), stojący u progu kariery. Mieszka w miejscu, w którym zmiany klimatyczne nie są tylko apokaliptyczną wizją kreśloną przez aktywistów i podważaną przez polityków, ale są czymś realnym. Są stale wzrastającą temperaturą powietrza, niedającymi się ugasić pożarami, duszącym smogiem i zagrożonymi gatunkami zwierząt i roślin, które przestają istnieć na jego oczach. Są też głównym powodem i głównym tematem tworzonych przez niego instrumentów i komponowanej muzyki.

Gęsty, gryzący dym sprawia, że oddychanie jest niemalże niemożliwe. Wdziera się do wnętrz domów, szkół i sklepów, spowija całe miasta, wsie i okoliczne drogi; wiatr przenosi go na sąsiednie wyspy i do sąsiednich krajów. Jeśli ogień jest już naprawdę blisko, okolica zaczyna wyglądać jak plan filmu science-fiction – rozgrzane powietrze staje się czerwono-pomarańczowe; trudno wyjść z domu, trudno pracować, uczyć się, wykonywać najprostsze, codzienne czynności. Mieszkańcy zachodniego Kalimantanu, indonezyjskiej części wyspy Borneo, każdego roku mierzą się z pożarami lasów deszczowych. Pożary, będące najczęściej efektem podpaleń, zaczynają się już pod koniec czerwca i trwają często aż do października, do rozpoczęcia pory deszczowej. Wypalone lasy robią miejsce dla kolejnych setek czy tysięcy hektarów plantacji palm olejowych – Indonezja jest obecnie największym producentem oleju palmowego na świecie[1]. Toksyczny smog, który przez kilka miesięcy w roku spowija wyspę, wywołuje choroby układu oddechowego u tysięcy ludzi rocznie. Zagrożone gatunki zwierząt, takie jak orangutany, tracą swoje naturalne środowisko; zniszczeniu ulegają również endemiczne gatunki roślin, zachwiana zostaje bioróżnorodność wyspy. Lasy Kalimantanu, niegdyś nazywane „płucami świata”, powoli znikają.

fot. Eris Yunan

Nie trzeba zresztą wiedzieć o pożarach, duszącym smogu i zanikaniu naturalnego bogactwa wyspy, by zrozumieć przekaz, jaki niosą instrumenty budowane przez Juana Arminandiego, młodego muzyka, kompozytora i konstruktora instrumentów tworzącego w Pontianaku, mieście położonym na zachodzie Kalimantanu. W trakcie koncertów gra on najczęściej na dwóch skonstruowanych przez siebie instrumentach: Mu74n (Mutan) i KWN95. Pierwszy z nich, z wyglądu przypominający sape’, tradycyjny instrument strunowy Dajaków, powstał z endemicznego gatunku drzewa Shorea panchyphylla, którego istnieniu zagrażają pożary trawiące wyspę. Jego nazwa oraz rodzaje wykorzystanych strun nawiązują do procesu tworzenia, czy jak mówi Juan, mutowania różnych tradycyjnych instrumentów muzycznych, takich jak sape’ i selodang, charakterystycznych dla tego rejonu Indonezji. Mu74n, podobnie jak bambuwukir Wukira Suryadiego, jest instrumentem łączącym właściwości instrumentu strunowego i perkusyjnego. Jest także instrumentem stale się przeobrażającym, mutującym, ponieważ Juan eksplorując jego brzmienie, zmienia poszczególne elementy jego konstrukcji.

Szczególnie mocno jednak zapada w pamięć drugi ze skonstruowanych przez Juana instrumentów, na którym gra i przez który śpiewa, czyli KWN95 zbudowany ze zmodyfikowanej i amplifikowanej maski antysmogowej i rur PCV. Instrument ten jest wariacją na temat masek noszonych dla ochrony przed zanieczyszczonym powietrzem, ale też tradycyjnych masek Dajaków wykorzystywanych w tańcu hudoq, będącym częścią rytuałów odprawianych w porze żniw. Dajakowie Kayaan wierzą, że maska reprezentuje duchy przodków mogących ochronić przyrodę i zapewnić pomyślność. Juan, podobnie jak wielu spośród młodych muzyków i kompozytorów tworzących w Pontianaku, gdzie scena D.I.Y. i eksperymentalna przeżywa prawdziwy rozkwit, czerpie inspiracje z lokalnych tradycji eksplorując dziedzictwo dwóch największych grup etnicznych regionu – Malajów i Dajaków. Inspiracje znajduje nie tylko w tradycyjnych kompozycjach, ale i tradycyjnych, często zapomnianych już instrumentach, dla których szuka nowych, innowacyjnych brzmień. KWN95 jest więc wariacją na temat tradycyjnych masek noszonych przez Dajaków, ale również na temat tradycyjnej harmonijki ustnej, keledi’.

Badania poświęcone dawnym, ginącym tradycjom Dajaków stanowią także ważną część procesu twórczego założonego w 2014 roku Balaan Tumaan Ensemble, do którego Juan należy od samego początku jego istnienia. Zespół nie tylko stara się zachować pamięć o zanikającym powoli dziedzictwie kulturowym zachodniej części Kalimantanu, ale też stworzyć nowe kompozycje łączące tradycyjne i współczesne, zachodnie instrumenty. W kompozycjach Juana poza keledi’ pojawia się również między innymi tradycyjny instrument perkusyjny dau we’, na który w 2016 roku napisał duo zatytułowane Karake’. Ale inspiracją mogą być nie tylko tradycyjne instrumenty, ale także powoli odchodzące w zapomnienie podania Dajaków – część z nich stała się podstawą dla powstałej w 2018 roku kompozycji Bekana. The Myth of Earth, w której lokalne historie i mity opowiedziane zostały za pomocą instrumentów takich jak skrzypce, saksofony i wiolonczele.

Juan-kompozytor i Juan-muzyk współpracuje często z Nursalimem Yadim Anugerahem, jednym z ciekawszych kompozytorów indonezyjskich młodego pokolenia, który również związany jest z zespołem Balaan Tumaan. W 2014 roku Yadi skomponował pierwszy utwór z serii zatytułowanej Hngngaan, który przeznaczony był na dwa keledi’ i dwa stetoskopy. Po dynamicznym otwarciu zagranym na keledi’, które wymagało od grających Yadiego i Juana krótkich, urywanych oddechów, obaj założyli stetoskopy i dalszą część kompozycji wykonali kierując się rytmem bicia swoich serc. Yadi nie ogranicza się do kompozycji wykorzystujących tradycyjne instrumenty Dajaków: w skomponowanej przez niego w 2017 roku operze kameralnej HNNUNG, zainspirowanej Takna’ Lawe’, przekazami ustnymi Dajaków Kayaan koncentrującymi się wokół kwestii związanych z matriarchatem, obok muzyków Balaan Tumaan wystąpił również chór Kerubim, a obok saksofonu, skrzypiec czy kontrabasu – keledi’ i sape’.

Juan-konstruktor instrumentów jest założycielem powstałego w 2018 roku eksperymentalnego zespołu ManangKata, w którym razem z wokalistą Davi Yunanem i autorem wizualizacji Rizkim Ramadą mówi o problemach i zagrożeniach związanych z kryzysem klimatycznym. W trakcie ich koncertów scenę wypełniają obrazy płonącego lasu, zaś teksty utworów przeplatają poezję z komunikatami podającymi ilość nowych ognisk pożarów. Jak mówi Juan świadomość ekologiczna mieszkańców Kalimantanu, świadomość zagrożeń związanych z wypalaniem lasów, z toksycznym działaniem smogu, świadomość nieodwracalnych skutków niszczenia środowiska naturalnego jest nadal bardzo niska. Stąd swoje instrumenty traktuje również jako rodzaj dokumentu pokazującego zmiany zachodzące na wyspie oraz jako narzędzie, za pomocą którego może edukować czy prowokować do dyskusji, często skuteczniej niż mógłby to zrobić za pomocą słów.

Dlatego jego koncerty, podobnie jak koncerty ManangKaty, często przeradzają się w rozmowy na temat klimatu i możliwych rozwiązań, dzięki którym nasilające się z roku na rok zmiany udałoby się zatrzymać. Po tym, kiedy usłyszałam Juana po raz pierwszy w sierpniu 2019 roku w Yogyakarcie, gdzie grał koncert razem z ManangKatą, a słuchający go wraz ze mną Rully Shabara, wokalista duetu Senyawa powiedział mi, że właśnie oglądam „nowego Wukira” (mając na myśli Wukira Suryadiego), spotkałam go podczas tegorocznej edycji festiwalu CTM w Berlinie, na który został zaproszony jako uczestnik projektu MusicMakers HackLab. Instrumenty, które ze sobą przywiózł, Mu74n, KWN95 i keledi’ wzbudzały zainteresowanie wszędzie tam, gdzie się pojawiał. Podobnie jak płynąca z nich opowieść o życiu i tworzeniu w miejscu, w którym skutki zmian klimatycznych odczuwa się niemal codziennie.

fot. Gigih Ibnur

[1] Największe plantacje znajdują się na Kalimantanie i Sumatrze – Sumatra, podobnie jak Kalimantan, zmaga się z corocznymi pożarami lasów.

Kalimantan nie jest uważany za muzyczne centrum Indonezji. W procesie budowania niepodległej Indonezji to Jawę uznano za tradycyjne, polityczne, ekonomiczne i artystyczne centrum kraju. W związku z tym jawajskie wzorce kultury, filozofię i wartości uznano za wiodące, czego efektem był proces „jawanizacji” pozostałych, niezwykle zróżnicowanych części Indonezji. Muzyka eksperymentalna, elektroniczna czy noise tworzona przez artystów pochodzących z Kalimantanu, chociaż mniej znana, w ostatnich latach coraz częściej pojawia się na najważniejszych festiwalach w Indonezji i poza jej granicami. Od wielu lat współtworzy ją i dokumentuje pochodzący z Samarindy Theo Nugraha; dzięki jego pomocy powstała krótka lista artystów i kompilacji, od których warto zacząć słuchanie Kalimantanu:

? Sounds from Samarinda

? Seratus Ribu Mix

? Theo Nugraha (Samarinda)

? Sarana (Samarinda): Heal EP (2016), Grow (2018)

? Sabrina (Samarinda): the negative, 2020

? Jeritan (Samarinda): bandcamp, soundcloud

? Astrojo (Samarinda)

? Nursalim Yadi Anugerah (Pontianak): soundcloud, Selected Pieces from HNNUNG

Niezależne wytwórnie z Kalimantanu:

? Hirang Records (Samarinda)

? Loudness Records (Samarinda)

? PTK Distribution (Pontianak)

? Kamar Lo-fi Records (Sintang)

Juan Arminandi
Climate Mutation

tłumaczenie: Marianna Lis, proofreading: Taïca Replansky

Juan Arminandi is a young musician from Kalimantan (the Indonesian part of the island of Borneo), that is on the threshold of his career. He lives in a place where climate change is not merely an apocalyptic vision envisioned by activists and undermined by politicians, but rather directly visible through constantly rising air temperatures, unquenchable fires, suffocating smog, and endangered plant and animal species that cease to exist before his eyes. These changes are the main theme and driving force behind the instruments he makes and the music he composes.

*** [podcast – Polish only] ***

Thick, acrid smoke makes breathing almost impossible. It bursts into houses, schools, and shops, and envelops entire cities, villages, and surrounding roads. The wind blows it further, to neighboring islands and countries. When the fire is really close, the area starts to look like a sci-fi movie set – the hot air turns red-orange. It is difficult to leave the house, it is difficult to work, study, or perform the simplest everyday activities. The residents of West Kalimantan face rainforest fires every year. Most often the result of arson these fires begin at the end of June and often last until October, when the rainy season begins. The land cleared from the burning makes room for hundreds or thousands of hectares of palm oil plantations; Indonesia is currently the largest producer of palm oil in the world[1]. Every year thousands of people suffer from respiratory diseases caused by toxic smog that covers the island for several months. Endangered animal species such as orangutans are losing their natural habitat; endemic plant species are destroyed, and the biodiversity of the island is critically disturbed. The forests of Kalimantan, once called “the lungs of the world”, are slowly disappearing.

One does not need to know first hand about the fires, the suffocating smog, and the disappearance of the island’s natural wealth to understand the message conveyed by Juan Arminandi’s instruments. The musician, composer, and instrument builder from Pontianak in west Kalimantan most often performs on two instruments: the Mu74n (Mutan) and the KWN95. The first, resembling a sape’, a traditional Dayak string instrument, was created from the endemic tree Shorea panchyphylla that is threatened by the fires. The instrument’s name and the types of strings used to build it refer to the process of creating or, as Juan says, mutating various traditional musical instruments, such as sape’ and selodang, and are characteristic of the region. Mu74n, like Wukir Suryadi’s bambuwukir, is an instrument that combines the properties of string and percussion instruments. It is likewise an instrument under constant transformation as Juan changes individual elements of its construction while he keeps exploring its sound.

The second instrument constructed by Juan, named KWN95, is an instrument that the artist both plays and sings through. It is made from a modified and amplified anti-smog mask and PVC pipes. This instrument is a variation on the masks worn to protect against air pollution, but also on the traditional Dayak masks used in the hudoq dance used during harvest season rituals. The Dayak Kayaan believe that the mask represents the spirits of the ancestors who could protect nature and ensure prosperity. Juan, like many of the young musicians and composers in Pontianak, where D.I.Y. and experimental music is experiencing a true boom, draws inspiration from local traditions and the heritage of the two largest ethnic groups in the region – the Malays and the Dayak. He finds inspiration not only in traditional compositions, but also in traditional instruments, often forgotten, which he explores in search of new, innovative sounds. KWN95 is therefore a variation on the theme of the traditional masks worn by the Dayak peoples, and on the traditional mouth organ, keledi’.

Juan is part of the Balaan Tumaan Ensemble since its foundation in 2014. The group researches and incorporates old, vanishing traditions of the Dayak into their creative process. Balaan Tumaan not only try to preserve the memory of the slowly disappearing cultural heritage of the western part of Kalimantan, but also create new compositions that combine traditional and modern Western instruments. Apart from the keledi’, Juan uses other traditional instruments in his compositions, such as the percussive dau we’, for which he wrote a duet titled Karake’ in 2016. Dayak legends, which are slowly sinking into oblivion, are also a source of inspiration to his work. A few of such legends form basis for Bekana. The Myth of Earth, a composition created in 2018 where local stories and myths are told using instruments such as violins, saxophones, and the cello.

Juan collaborates as both a composer and musician with Nursalim Yadi Anugerah, one of the most interesting Indonesian composers of the young generation, who is also associated with Balaan Tumaan. In 2014, Yadi composed the first piece of a series titled Hngngaan, which was intended for two keledi’s and two stethoscopes. After the dynamic opening of short, interrupted breaths from Yadi and Juan on keledi’, they both put on stethoscopes and continued the performance following the rhythm of their heartbeats. Yadi is not limited to compositions using traditional Dayak instruments: in his chamber opera HNNUNG (2017), which was inspired by the oral texts of the Dayak Kayaan named Takna’ Lawe’, focused on matriarchal issues. Performing alongside Balaan Tumaan was the Kerubim choir, and next to the saxophone, violin, or double bass one could hear the keledi’ and sape’.

As an instrument builder, Juan founded the experimental band ManangKata in 2018, in which, together with the vocalist Davi Yunan and the video artist, Rizki Ramada, he talks about the problems and threats related to the climate crisis. During their concerts, the stage is filled with images of a burning forest, and the lyrics of the songs are intertwined with messages about the number of new fires arising. As Juan says, the ecological awareness of the inhabitants of Kalimantan – that is, the awareness of the dangers connected with burning forests and the toxic effects of smog, and the awareness of the irreversible effects of destroying the natural environment – is still very low. Hence, he also treats his instruments as a kind of document displaying the changes taking place on the island, and as a tool with which he can educate or provoke discussion, often more effectively than what he could achieve with words.

That is why his concerts, like ManangKata’s concerts, often turn into conversations about the climate and possible solutions. I listened to Juan for the first time in August 2019 in Yogyakarta, where he played a concert with ManangKata. The singer of the duo Senyawa, Rully Shabara, was there and told me that I was just saw “the new Wukir” (referring to his bandmate Wukir Suryadi). I met Juan again during this year’s CTM festival in Berlin, where he was invited as a participant in the MusicMakers Hacklab. The instruments he brought with him – the Mu74n, the KWN95, and the keledi’ – aroused interest wherever he appeared. So does the story of living and creating in a place where the effects of climate change are felt almost every day.

[1] The largest plantations are in Kalimantan and Sumatra – Sumatra, like Kalimantan, struggles with annual forest fires.

________________________________________

Kalimantan is not considered the musical center of Indonesia. In the process of building an independent Indonesia, Java was recognized as the country’s traditional, political, economic, and artistic center. Therefore, Javanese patterns of culture, philosophy, and values were made dominant, resulted in the process of “Javanization” of the other extremely diverse parts of Indonesia. In recent years, experimental, electronic, and noise music created by artists from Kalimantan, has been emerging more and more frequently at the most important festivals in Indonesia and abroad. For many years Kalimantan’s experimental music scene has been documented by artist Theo Nugraha from Samarinda. Thanks to his help, we put together a shortlist of artists and compilations to help you start discovering Kalimantan’s experimental music scenes: