Nowe wyspy archipelagu: muzyka nowa, awangardowa

Rahayu Supanggah i komposisi baru

Marzanna Popławska

Rahayu Supanggah – indonezyjski kompozytor międzynarodowej sławy, mistrz form tradycyjnych oraz jeden z pionierów eksperymentalnej muzyki indonezyjskiej – w swoich kompozycjach łączy, twórczo przetwarza i rozwija wielorakie jawajskie tradycje, wykorzystując innowacyjne techniki kompozycyjne i wykonawcze.

Audiopaper rozpoczyna się charakterystyką komposisi baru – nowych kompozycji na gamelan – oraz analizą kompozycji Supanggah Gambuh (1979). Dalsze części zawierają z kolei omówienie muzyki napisanej przez Supanggah do dwóch dzieł scenicznych. Pierwsze z nich to I La Galigo – międzynarodowa produkcja w reżyserii Roberta Wilsona, zbudowana na kanwie Manuskryptów Galigo (Sureq Galigo) – epickiego poematu indonezyjskiego ludu Bugisów z Południowej Sulawesi. Muzyka w I La Galigo po mistrzowsku łączy dźwięki Południowej Sulawesi (te „archaiczne” – sprzed pojawienia się islamu w XVII wieku – oraz te współcześnie funkcjonujące) z dźwiękami z innych miejsc Indonezji i świata. W jej tworzeniu uczestniczyli również muzycy z Sulawesi. Drugie dzieło to muzyka do filmu Opera Jawa w reżyserii znanego indonezyjskiego twórcy Garina Nugroho. Zarówno film, jak i muzyka do niego są silnie związane z jawajskimi i balijskimi sztukami performatywnymi. Muzyka wykorzystuje liczne tradycyjne elementy i gatunki, pojawiają się w niej również instrumenty spoza gamelanu, bardzo ważną rolę pełni także komponent wokalny.

Komposisi baru – nowe kompozycje na gamelan

Muzyczna charakterystyka współczesnych kompozycji przeznaczonych na instrumenty gamelanu, reprezentujących dwa nurty muzyczne, zakorzenione w muzyce tradycyjnej, lecz różniące się „procesem myślowym kompozytora” oraz produktami końcowymi tego procesu[1]. Krótkie omówienie celów muzycznych eksperymentów oraz specyfiki procesu kompozycyjnego.

Innowacje i eksperymenty w muzyce Rahayu Supanggah

Eksperymenty kompozytorskie oraz metody kompozycji stosowane przez Rahayu Supanggah (ur. 1949) – współcześnie działającego indonezyjskiego kompozytora, muzyka i etnomuzykologa, związanego z Instytutem Sztuk Indonezyjskich (Institut Seni Indonesia) w Surakarcie, w środkowej Jawie. Analiza muzyczna kompozycji pt. Gambuh (1979) – jednego z pionierskich utworów współczesnej muzyki na gamelan oraz jednego z pierwszych utworów przeznaczonych do prezentacji koncertowej i scenicznej, napisanych przez kompozytorów z Akademii Karawitanu w Surakarcie (ASKI—Akademi Seni Karawitan Indonesia).

I La Galigo (2004)

I La Galigo to międzynarodowa produkcja sceniczna w reżyserii Roberta Wilsona i adaptacji Rhody Grauer, z muzyką Rahayu Supanggah i choreografią Andi Ummu. Widowisko bazuje na Sureq Galigo (Manuskryptach Galigo) – epickim poemacie indonezyjskiego ludu Bugisów z Południowej Sulawesi (dawniej Celebes).

Opera Jawa (2006)

Opera Jawa to film znanego indonezyjskiego reżysera Garina Nugroho. Film powstał na zamówienie Petera Sellersa dla New Crowned Hope Festival w Wiedniu w ramach obchodów Roku Mozarta 2006, upamiętniającego 250. rocznicę urodzin tego kompozytora. Za muzykę do filmu Rahayu Supanggah otrzymał wiele nagród: dla najlepszej muzycznej kompozycji i najlepszego kompozytora na Festiwalu Trzech Kontynentów w Nantes (2006), najlepszego dyrektora muzycznego na Azjatyckim Festiwalu Filmowym w Hong Kongu (2007), najlepszego kompozytora muzyki na Festiwalu Filmów Indonezyjskich w Dżakarcie (2007). Opera Jawa była również wykonywana kilkakrotnie w wersji teatralnej oraz jako opera sceniczna. Muzyka została wydana na płycie kompaktowej; jej współtwórcami są Darsono i Waluyo.

[1] Sadra I Wayan, Jody Diamond, Ayi Solehuddin and Theresa Rohlck, „Komposisi Baru”: On Contemporary Composition in Indonesia, „Leonardo Music Journal”, Vol. 1, No. 1 (1991), s. 20.

Rahayu Supanggah, fot. Peni Candrarini

Bibliografia:

Diamond Jody, hasło: Supanggah, Rahayu, w: Grove Music Online, red. L. Macy, źródło: http://www.grovemusic.com [dostęp: 9.08.2020]

Hand Rachel, Gamelan of the Spheres, „Songlines”, issue 134 (2018), s. 39-41.

McDermott Vincent, Gamelans and New Music, „The Musical Quarterly”, vol. 72, no. 1 (1986), s. 16–27.

McGraw Andrew C., Radical Tradition: Balinese Musik Kontemporer, „Ethnomusicology”, vol. 53, no. 1 (2009), s. 115–14.

McGraw Andrew C., Radical Traditions: Reimagining Culture in Balinese Contemporary Music, Oxford University Press, Oxford 2013.

Hamilton Margaret M., I La Galigo by Robert Wilson, „Performance Paradigm”, vol. 3, 2007, s. 1–6.

Mendonça Maria, Gamelan Performance Outside Indonesia «Setting Sail»: Babar Layar and Notions of «Bi-musicality», „Asian Music”, vol. 42, no. 2 (2011), s. 56–87.

Miller Christopher J., Indonesian Musik Kontemporer and the Question of «Western Influence», niepublikowany materiał konferencyjny z SEM annual meeting, Honolulu 2006.

Miller Christopher J., Cosmopolitan, Nativist, Eclectic: Cultural Dynamics in Indonesian Musik Kontemporer, PhD dissertation, Wesleyan University, Middletown 2014.

Roth Alec, New Music for Javanese Gamelan, PhD dissertation, Durham University, Durham 1986.

Sadra I Wayan, Diamond Jody, Solehuddin Ayi, Rohlck Theresa, «Komposisi Baru»: On Contemporary Composition in Indonesia, „Leonardo Music Journal”, vol. 1, no. 1 (1991), s. 19–24.

Sumarsam, Javanese Gamelan and the West. Boydell & Brewer, University of Rochester Press, Rochester 2013.

Sutton Richard Anderson, Variation in Central Javanese Gamelan Music: Dynamics of a Steady State, Northern Illinois University – Center for Southeast Asian Studies, DeKalb 1993.

Warde Ann, Contemporary Indonesian Composition: Elastic-Edged Experimentalism, „Asian Music”, vol. 34, no. 1 (2003), s. 111–153.

Weiss Sarah, Permeable Boundaries: Hybridity, Music, and the Reception of Robert Wilson’s «I La Galigo», „Ethnomusicology”, vol. 52, no. 2 (2008), s. 203–238.

Dyskografia:

Asmara Michael, nagranie Gendhing Bonang, w: prywatne zbiory kompozytora, 2006.

Sadra I Wayan, Aku, w: New Music Indonesia Vol. 3 Karya – Compositions by I Wayan Sadra, Produced by Jody Diamond & Larry Polansky, Lyrichord 1990.

Supanggah Rahayu, Gambuh, cyfrowe nagranie występu w Surakarcie w trakcie Klenengan Pujangga Laras 23 czerwca 2009 r., http://www.gamelanbvg.com/pl.

Supanggah Rahayu, Kurmat Pada Tradisi (Homage to Tradition), samodzielnie wydana płyta CD, 2001.

Supanggah Rahayu, I La Galigo. Milan: Change Performing Arts, Bali: Purnati Center for the Arts, and Den Haag: C Fonds – Prince Claus Fund for Culture and Development, płyty kompaktowe, 2004.

Supanggah Rahayu, Realizing Rama. Rayahu Supanggah’s original music for the ASEAN contemporary dance production, płyta CD, Cultural Center of the Philippines: ASEAN Commitee on Culture and Information, Pasay City 2005.

Suwardi Aloysius, nagranie Debah, w: prywatne zbiory kompozytora, 1983.

Tematyczne źródła internetowe:

Rahayu Supanggah

http://www.changeperformingarts.com/artists/supanggah.html

Nowe kompozycje na gamelan:

I. M. Harjito – Dhandhanggula (na jawajski gamelan i orkiestrę)

http://www.gamelan.org/harjito/dhandhanggula.html

Peni Candra Rini

https://www.youtube.com/user/penicandrarini

A. Suwardi – Planet Harmonik

https://www.barbican.org.uk/whats-on/2018/event/aloysius-suwardi-planet-harmonik