„Musik jalanan”
brzmienia indonezyjskiej ulicy
Ulica indonezyjskich miast rozbrzmiewa gwarem niespotykanym na Zachodzie. Warkot silników setek skuterów i moto-riksz oraz klaksony aut mieszają się tu z nawoływaniami sprzedawców, odgłosami przydrożnych warsztatów i manufaktur, wrzawą dziecięcych zabaw, czy dźwiękami płynącymi z radioodbiorników grających w ulicznych jadłodajniach i na straganach targowisk. Nieodłączym elementem owego złożonego pejzażu dźwiękowego jest twórczość wędrownych muzyków zwanych pengamen, tworzących swego rodzaju miejską subkulturę. Prezentowana przez nich musik jalanan (muzyka ulicy) reprezentuje bardzo szerokie spektrum gatunków – od tradycyjnego gamelanu, poprzez nierozerwalnie związany z kolonialną przeszłością kraju kroncong, aż po popularny styl dangdut i przeboje zachodniej pop-music.
Bycie pengamen nie jest prostym zadaniem. Brak uregulowania ich profesji w przepisach prawa, negatywne stereotypy narosłe wokół takiej formy zarobkowania, a także przemiany gospodarcze i kulturowe we współczesnej Indonezji sprawiają, że z roku na rok muzyków grających na ulicy jest coraz mniej. Liczącej wiele wieków tradycji zajrzało w oczy widmo powolnej śmierci. Czy w dzisiejszych realiach jest szansa na jej uratowanie?
Postaci Ondel-ondel w przedstawieniu Betawi (Dżakarta), fot. Dawid Martin
Pengamen w okolicy Malioboro, fot. Dawid Martin
Orkes Keroncong Cafrinho Tugu (potomkowie portugalskojęzycznych Mardequas, Dżakarta), fot. Dawid Martin
Angklung pengamen (Yogyakarta), fot. Dawid Martin
Bibliografia
Publikacje naukowe:
Randall Baier, The Angklung Ensemble of West Java: Continuity of an Agricultural Tradition, „Balungan” 1985/86.
Judith Becker, Kroncong, Indonesian Popular Music, „Asian Music”, vol. 7 no. 1, 1975.
Victor Ganap, Krontjong Toegoe, Badan Penelitian ISI Yogyakarta, Yogyakarta 2011.
Ernst Heins, Kroncong and Tanjidor – Two Cases of Urban Folk Music in Jakarta, „Asian Music”, vol. 7 no. 1, 1975.
Jaap Kunst, Music in Java: Its History, Its Theory and Its Technique, Martinus Nijhoff, Den Haag 1973.
Dawid Martin, Holenderski kolonializm oraz indonezyjskie kontakty z Zachodem w dobie globalizacji a upadek i revival sundajskiej muzyki angklung, w: III Ogólnopolski Zjazd Studentów Muzykologii. Materiały pokonferencyjne, red. Marcin Bogucki, Ewa Schreiber, Hanna Winiszewska, Poznań 2012.
Arnold B. Perris, The Rebirth of the Javanese Angklung, „Ethnomusicology”, vol. 15, 1971.
Anton Sutandio, Monkey Dance Transformation and Displacement: From Traditional Performance to Urban Everydayness, „Lingua Cultura”, vol. 6 no. 1, 2012.
Sulhan Syafii, Udjo. Diplomasi angklung, Gramedia Widiasarana Indonesia, Jakarta 2009
Philip Yampolsky, Kroncong Revisited: New Evidence from Old Sources, „Archipel-etudes Interdisciplinaires Sur Le Monde Insulindien”, no. 79, 2010.
Wim Van Zanten, Aspects of Baduy Music in its Sociocultural Context, with Special Reference to Singing and Angklung, „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde, Performing Arts in Southeast Asia”, no. 4, 1995.
Daniele Zappatore, New Urban Soundscapes: Angklung Buskers in Yogyakarta, „Etnografie Sonore / Sound Ethnographies”, vol. 1 no. 1, 2018.
Żródła prasowe i internetowe:
Agnes Anya, Street musicians battle for space at establishments, „The Jakarta Post”, 5 czerwca 2017, online, https://www.thejakartapost.com/news/2017/06/05/street-musicians-battle-for-space-at-establishments.html
Ivany Atina Arbi, Beggars, buskers, others repatriated from Jakarta, „The Jakarta Post”, 21 marca 2017, online, https://www.thejakartapost.com/news/2017/03/21/beggars-buskers-others-repatriated-from-jakarta.html
Ivany Atina Arbi, New card allows Depok buskers to sing at malls, hotels, „The Jakarta Post”, 3 lutego 2017, online, https://www.thejakartapost.com/news/2017/02/03/new-card-allows-depok-buskers-to-sing-at-malls-hotels-1486100790.html
Brieven uit Batavia, „Sumatra-courant: nieuws- en advertentieblad”, nr 235, 27 września 1899, s. 1.
Kahfi Dirga Cahya, Ada “Depok Supercard”, Pengamen di Depok Dibolehkan Main di Kafe, „Kompas.com”, 2 lutego 2017, online, https://megapolitan.kompas.com/read/2017/02/02/17374281/ada.depok.supercard.pengamen.di.depok.dibolehkan.main.di.kafe
(IRE), Napas Musik Pengamen Malioboro, „Kompas.com”, 20 lutego 2010, online, https://megapolitan.kompas.com/read/2010/02/20/11513186/Napas.Musik.Pengamen.Malioboro
Nibras Nada Nailufar, Pemprov DKI Akan Bina Pengamen Ondel-ondel, „Kompas.com”, 21 grudnia 2018, online, https://megapolitan.kompas.com/read/2018/12/21/14260971/pemprov-dki-akan-bina-pengamen-ondel-ondel
Akhdi Martin Pratama, Sandiaga Ingin Ajak Pengamen Ondel-Ondel Sosialisasikan Asian Games, „Kompas.com”, 5 marca 2018, online, https://megapolitan.kompas.com/read/2018/03/05/16012721/sandiaga-ingin-ajak-pengamen-ondel-ondel-sosialisasikan-asian-games
Yudha Pratomo, Bayar Pengamen Pun Sekarang Bisa Pakai Go-Pay, „Kompas.com”, 21 czerwca 2019, online, https://tekno.kompas.com/read/2019/06/21/07450077/bayar-pengamen-pun-sekarang-bisa-pakai-go-pay
Sherly Puspita, PKL, Pengamen, Komunitas Punk, dan Preman Dilarang Masuk Kalijodo, „Kompas.com”, w: Kompas.com, 1 sierpnia 2017, online, https://megapolitan.kompas.com/read/2017/08/01/18215581/pkl-pengamen-komunitas-punk-dan-preman-dilarang-masuk-kalijodo
Puthut Dwi Putranto Nugroho, Kisah Pengamen Lampu Merah dengan Penghasilan Fantastis, Mulai dari Beli Motor Tunai dan Bangun Rumah 2 Lantai, „Kompas.com”, 24 maja 2019, online, https://semarang.kompas.com/read/2019/05/24/15562201/kisah-pengamen-lampu-merah-dengan-penghasilan-fantastis-mulai-dari-beli?page=all
Ardito Ramadhan, Resahkan Penumpang, Pengamen dan PMKS di Terminal Tanjung Priok Diamankan, „Kompas.com”, 12 września 2018, online, https://megapolitan.kompas.com/read/2018/09/12/17085051/resahkan-penumpang-pengamen-dan-pmks-di-terminal-tanjung-priok-diamankan
Alsadad Rudi, Harapan Pengamen Berlisensi yang Sulit Diwujudkan, „Kompas.com”, 30 sierpnia 2017, online, https://megapolitan.kompas.com/read/2017/08/30/10012761/harapan-pengamen-berlisensi-yang-sulit-diwujudkan?page=all
Alsadad Rudi, Lisensi Kemahiran Bermusik demi Tingkatkan Derajat Pengamen, „Kompas.com”, 27 sierpnia 2017, online, https://megapolitan.kompas.com/read/2017/08/27/09434941/lisensi-kemahiran-bermusik-demi-tingkatkan-derajat-pengamen
Iwan Supriyatna, Meresahkan Warga, 8 Pengamen “Punk” Diamankan Dinas Sosial Jakbar, „Kompas.com”, 28 stycznia 2018, online, https://megapolitan.kompas.com/read/2018/01/28/17144831/meresahkan-warga-8-pengamen-punk-diamankan-dinas-sosial-jakbar
Suddin Syamsuddin, Satpol PP Parepare Amankan Puluhan Pengamen dan Pengemis, „Kompas.com”, 16 stycznia 2016, online, https://regional.kompas.com/read/2016/01/16/02355341/Satpol.PP.Parepare.Amankan.Puluhan.Pengamen.dan.Pengemis
Verspreide Indische Berichten, „De locomotief: Samarangsch handels- en advertentie-blad”, nr 278, 28 listopada 1890, s. 3.
Rima Wahyuningrum, Pengunjung Taman Fatahillah Diminta Lapor Satpol PP jika Pengamen Maksa Minta Uang, „Kompas.com”, 20 czerwca 2018, online, https://megapolitan.kompas.com/read/2018/06/20/15583701/pengunjung-taman-fatahillah-diminta-lapor-satpol-pp-jika-pengamen-maksa